1. Giới thiệu chung

Trong hệ thống xử lý khí thải mùi hữu cơ (VOCs), mùi hóa chất, mùi dung môi, mùi nhựa nóng, mùi thực phẩm, mùi cao su, mùi sơn… than hoạt tính gần như luôn được đưa vào danh sách “best choice”.
Không phải ngẫu nhiên mà từ nhà máy bao bì, nhựa tái chế, thực phẩm dược phẩm đến xưởng in đều ưu tiên dùng. Lý do nằm ở khả năng hấp phụ vượt trội, vận hành đơn giản, chi phí thấp, tuổi thọ cao.

Bài viết này phân tích đầy đủ vì sao than hoạt tính là “top pick” trong xử lý mùi công nghiệp hiện nay.

2. Than hoạt tính là gì? Cơ chế hấp phụ mùi diễn ra ra sao?

Than hoạt tính (Activated Carbon) được tạo ra từ gáo dừa, than đá, gỗ, tre… được hoạt hóa ở nhiệt độ cao, tạo nên mạng lưới vi mao quản dày đặc.

Cơ chế hấp phụ

Khi dòng khí chứa mùi đi qua lớp than:

• Các phân tử VOCs, aldehyde, ketone, acid hữu cơ, phenol, H₂S, NH₃…

• Bị giữ lại trên bề mặt và trong mao quản

• Nhờ lực Van der Waals + hấp phụ vật lý + hấp phụ hóa học

=> Khí sạch được đẩy ra ngoài, giảm mùi đến 85–98% tùy loại khí và cấu hình tháp.

3. Vì sao than hoạt tính là lựa chọn số 1 trong xử lý mùi công nghiệp?

3.1. Diện tích bề mặt khổng lồ – hiệu suất hấp phụ mùi cực cao

Than hoạt tính có diện tích bề mặt 800–1.800 m²/g, tương đương 1 gram than bằng cả sân bóng.
Nhờ đó, nó giữ lại lượng lớn phân tử mùi trong thời gian dài.

Đặc biệt hiệu quả với:

• Mùi VOCs từ sơn, mực in, keo dán
• Mùi nhựa nóng trong tái chế
• Mùi lưu huỳnh, amin, dung môi trong hóa chất
• Mùi hữu cơ từ thực phẩm, dược phẩm

3.2. Xử lý đa dạng mùi – từ nhẹ đến cực nặng

• Than hoạt tính không kén mùi, không đòi hỏi dung dịch phản ứng như tháp hấp thụ.
• Một lớp than là xử lý từ mùi hữu cơ, mùi hóa chất, đến khí độc nhẹ.
• Các nhóm khí xử lý tốt:
• VOCs: toluene, xylene, styrene, MEK, IPA
• Hợp chất lưu huỳnh (H₂S, SO₂ nhẹ)
• Amin, aldehyde, phenol
• Khói dầu, khói cao su

3.3. Vận hành siêu đơn giản – không cần hóa chất

• Than hoạt tính là “plug & play” đúng nghĩa:
• Không cần bơm định lượng
• Không cần theo dõi pH, ORP
• Không cần pha hóa chất
• Không phát sinh nước thải
• Chỉ cần đảm bảo tốc độ khí phù hợp + thay than định kỳ là xong.

3.4. Chi phí đầu tư thấp, chi phí vận hành gần như bằng 0

• So với tháp hấp thụ hoặc biofilter:
• Không tiêu tốn hóa chất
• Không tốn điện cho máy bơm
• Không cần nhân sự vận hành liên tục
• Chi phí lớn nhất chỉ là thay than 6–12 tháng/lần.

3.5. Tuổi thọ cao, thay thế nhanh chóng

• Tùy loại khí, than hoạt tính có tuổi thọ:
• 6–9 tháng với VOCs nặng
• 9–12 tháng với mùi nhẹ
• Lên đến 18 tháng với khí loãng
• Thay thế dễ, không ảnh hưởng hệ thống, không downtime dài.

3.6. Không gây áp lực cao – bảo vệ quạt hút

• Vật liệu nhẹ, mao quản thoáng nên trở lực thấp, không làm quạt phải gồng lên.
• => Giảm hao điện, tăng tuổi thọ quạt.

3.7. An toàn, thân thiện môi trường

• Không độc
• Không gây ăn mòn thiết bị
• Không tạo nước thải
• Không sinh phản ứng nguy hiểm
• Có thể tái hoạt hóa

4. Ứng dụng của than hoạt tính trong xử lý mùi công nghiệp

• Than hoạt tính được dùng hầu hết các ngành có mùi khó chịu:

4.1. Ngành nhựa – tái chế nhựa

• Giảm mùi:
• Nhựa nóng chảy
• VOCs bay hơi
• Dầu bôi trơn, tạp chất cháy
• Giảm 85–95%, thường kết hợp Cyclone + Tháp phun lốc xoáy + Than hoạt tính.

4.2. Ngành in ấn – bao bì

• Xử lý:
• Mực in
• Giảm mùi nhanh, ổn định, ít phát sinh sự cố.

4.3. Ngành sơn, hóa chất

• Dùng trong:
• Phòng sơn
• Buồng trộn hóa chất
• Kho dung môi
• Than hoạt tính xử lý VOCs cực tốt so với tháp hấp thụ kiềm.

4.4. Thực phẩm – dược phẩm

• Xử lý:
• Mùi hữu cơ
• Mùi dầu mỡ
• Mùi thảo dược, chiết xuất

4.5. Nhà máy cao su

• Giảm mùi VOCs + mùi cao su cháy khó chịu.

5. Khi nào than hoạt tính hoạt động kém hiệu quả?

• Than hoạt tính không phải “vạn năng”. Nó giảm hiệu suất khi:
• Nồng độ VOCs quá cao
• Khí có nhiều bụi làm nghẹt mao quản
• Khí quá ẩm (RH > 85%)
• Khí có nhiều hơi dầu bám kín bề mặt than
• Dùng sai loại than (than đá thay vì than gáo dừa cho VOCs)
• Giải pháp:
• Lắp thêm Cyclone, túi lọc bụi, tháp phun lốc xoáy trước lớp than.

6. Quy trình lắp đặt hệ thống than hoạt tính chuẩn kỹ thuật

• Xác định lưu lượng khí
• Kiểm tra nồng độ mùi
• Thiết kế thời gian lưu khí (EBCT) 0.1–0.3 giây
• Chọn loại than phù hợp
• Chọn tháp vật liệu PP/FRP/Inox
• Kiểm soát độ ẩm
• Bố trí thay than dễ dàng
• Kiểm tra áp suất chênh ΔP định kỳ

7. Kết luận

• Than hoạt tính là lựa chọn số 1 cho xử lý mùi công nghiệp vì:
• Hấp phụ mạnh
• Xử lý đa dạng mùi
• Vận hành đơn giản
• Chi phí thấp
• An toàn và bền bỉ
• Phù hợp nhiều ngành công nghiệp